مقاله استفاده از تکنولوژی لیزر در پزشکی کاربردها و تأثیرات جدید

کاربرد لیزر در پزشکی یک زمینه حیاتی در تشخیص و درمان بسیاری از بیماری‌ ها و مشکلات پزشکی است. لیزر در جراحی های چشمی، درمان سرطان، ترمیم بافت، درمان درد، و حتی زیبایی‌سازی پوست به کار می‌رود. این فناوری نوری پیشرفته امکاناتی مانند برش دقیق، ترمیم زخم، و تخریب توده‌ های بدخیم فراهم می‌کند. کاربرد لیزر در پزشکی امکانات جدیدی برای بهبود سلامت و کیفیت زندگی بیماران فراهم می‌ کند.

مقدمه

در حال حاضر، تقریباً همه افراد با مفهوم و کاربردهای لیزر آشنا هستند. استفاده از تکنولوژی لیزر و محصولات مشتق شده از آن به شکل بسیار جذابی در سراسر جهان افزایش یافته است. هر فردی که به دنبال راه‌ حلی برای مشکلات خود باشد، ممکن است به کاربرد لیزر بپردازد. بنابراین، بررسی علمی این موضوع امری ضرور و مفید به نظر می‌آید. بدون شک، نور و طیف آن می‌تواند تأثیرات مثبت و منفی بر روی بدن و پوست داشته باشد. اشعه‌ های مضر نور بنفش نقش مهمی در تغذیه و فرآیندهای متابولیسم سلولی ایفا می‌ کنند.

این تأثیرات مفید نور به انسان از دوران‌ های قدیمی نیز معروف بوده و بهره‌ برداری از آن در درمان‌ های مختلف تجربی بود. بر اساس شواهد تاریخی، یونانی‌ها و رومی‌ها هر دو از اثرات درمانی نور به صورت تجربی آگاهی داشتند و از آن در درمان‌ های مختلف بهره می‌بردند. در اوایل سال 1903 ، دانشمندان تأثیرات درمانی نور را به شکل علمی معرفی کردند و در همان دوره، یک فیزیکدان به نام نیفه فینسن ریبرگ به دلیل کشف‌ها و تحقیقاتش در زمینه قابلیت‌ های درمانی پرتوهای نوری از طیف‌های مختلف نور، موفق به دریافت جایزه نوبل شد.

او یک دستگاه اختراع کرد که طول‌ موج‌های مختلف نور خورشید را جداگانه تشخیص می‌دهد و آنها را در مسیرهای خاصی هدایت می‌کند. واژه لیزر از اختصار کلمات Light Amplification by Stimulated Emission of Radiation به معنی تقویت نور از طریق انگیزش تابش ساخته شده است. لیزر با استفاده از یک ماده جمع‌ کننده نور یا فعال کننده نور ساخته می‌شود، که درون یک محفظه تقویت کننده نور قرار دارد. این ماده پرتو نوری که از طریق یک منبع انرژی خارجی (از نوع الکتریسیته یا نور) ایجاد می‌شود، را تقویت می‌کند.

کلمات کلیدی: لیزر ، کاربرد لیزر در پزشکی ، تقویت نور به روش گسیل القایی تابش

کاشف واقعی لیزر کیست؟

کاشف تکنولوژی لیزر (Light Amplification by Stimulated Emission of Radiation)، توماس مایمان و آرتور شاولو در سال 1958 بودند. آنها در بل آیرفورس پایگاه هوائی اندروز در مریلند، ایالات متحده کار می‌کردند. این دو دانشمند توانستند یک دستگاه لیزر اختراع کنند که براساس اصول تشدید تابش ناشی از لیزر کار می‌کرد. این کار به ویژه در ایجاد امکان تولید نور متمرکز و کاربردهای مختلف در علوم، صنعت، پزشکی و فناوری ارتباطات تأثیرگذار بوده است.

اثرات لیزر روی بدن

• تحریک سلولی: لیزر باعث تشدید رشد و ترمیم مجدد سلول در پوست ، اتصالات ، مفاصل ، بافتها و … می‌گردد.
• افزایش فعالیت بافتها: تولید سلولهای زایا افزایش تولید آنزیمها و پروستا گلاندینها و … را باعث می‌شود.
• ترمیم و تشدید فعالیت DNA : لیزر در RNA بافت کلاژن تغییراتی را ایجاد می‌نماید.

آثار ضد التهابی لیزر

کاهش بافت فیبروز: درمان زخمها توسط لیزر امکان پذیر می‌باشد.

• آثار استریلیزاسیون و میکروب کشی
• اثرات ضد ویروسی
• تحریک فعالیتهای بافت عصبی

افزایش قدرت دفاعی بدن: تولید اینترفرون (مولکول واسطه در سیستم ایمنی) را باعث می‌شود.

• تقویت نمودن رشد مجدد موها
• کاهش دادن رشد موها و محو موهای ناخواسته

ایجاد واسکولاریزاسیون: شکل گیری عروق جدید خونی که باعث خونگیری بهتر بافتها می‌گردد را باعث شده که این خاصیت لیزر عامل اساسی در جوان شدن مجدد پوست می‌باشد.

• افزایش تراکم بافتی با لیزر

استفاده از لیزر در درمان بیماریها

• کاربرد در درماتولوزی: درمان سوختگیها و زخمهای مقاوم به درمان آکنه ، اگزما ، پسوریاسیس ، ضایعات و اقدامات پیشگیرانه مثل جلوگیری از پیر شدن پوست توسط لیزر امکان پذیر شده است.
• بیماریهای عضلانی – اسکلتی و ارتوپدی: در درمان کشیدگیهای تاندونی آرتریت روماتوئید ، رفع اختلالات موجود در اتصالات عضلانی کمر دردها و کشیدگیها بکار می‌رود.
• بیماریهای دهان و دندان: درمان پوسیدگیهای دندانی پریودنتیتها بیماریهای مخاط دهان اختلالات جویدن و … توسط لیزر صورت می‌پذیرد.
• در حوزه عصبی:درمان سردردها و میگرن توسط لیزر امکان پذیر می‌باشد.
• بیماریهای عروقی:درمان واریسهای وریدی ضایعات عروقی حاصله از بدو تولد و … .
• لیزر و کاربرد آن در بیماری های پوستی و زیبایی پوست

راهنمایی که در دست دارید، برمبنای «توصیه های فرهنگستان تخصصی پوست آمریکا» و با اقتباس از کتاب «مراقبت از پوست و مو در سلامتی و بیماری» که تألیف گروهی از متخصصین و پزشکان صاحب نظر در زمینة پوست و مو و زیبایی می باشد، فراهم آمده است.

هدف از تهیة مجموعه ای از راهنماها مانند آنچه که در پیش رو دارید، آگاهی دادن به بیماران در مورد ماهیت بیماری های پوستی و شناخت بایدها و نبایدها و پاسخگویی به انبوه ابهامات و سوالاتی است که معمولاً در ذهن بیماران موج می زنند ولی در وقت کوتاه معاینه در مطب، فرصت پاسخگویی به همة آنها نیست.
امیدواریم با دقت کافی و تمرکز بیشتر به شناخت بیماری خود همت گمارده وتوصیه ها و هشدارها در مورد آن را به خوبی درک نموده و بکار گیرید.
ما نیز آرزو داریم تواسته باشیم گامی هرچند کوتاه، در راه توسعه فرهنگ، دانش و آگاهی مردم در باب آموزش مراقبت از تندرستی برداشته باشیم.

لیزر و کاربرد آن در بیماری های پوستی و زیبایی پوست

لیزر یک نوع نور بسیار پر انرژی و برانگیخته است که در شرایط عادی در طبیعت دیده نمی‌شود، اما با استفاده از تکنولوژی و دستگاه‌های خاص می‌توان آن را ایجاد کرد. لیزر از نور معمولی تفاوت‌های مهمی دارد که به تکنولوژی‌ها و کاربردهای خاص آن امکان می‌دهد.

نور معمولی از چندین نوع انرژی نوری مختلف تشکیل شده است، از اشعه ماوراءبنفش با کمترین طول موج تا اشعه مادون‌قرمز با بزرگترین طول موج. اما لیزر تنها از یک نوع انرژی نوری با طول موج خاص تشکیل شده است، به عبارت دیگر نور “تک‌رنگ” است. تفاوت دیگری که لیزر دارد، میزان انرژی آن است که ممکن است چند هزار برابر نور معمولی باشد. ویژگی دیگر لیزر دقت بالا و انتشار محدود نور آن است. بنابراین، لیزر توانایی در ایجاد شعاع نوری با دقت بالا و کاهش انتشار نور را دارد.

این خصوصیات منحصربه‌فرد لیزر باعث شده که در صنایع نظامی، غیرنظامی، علمی و پزشکی کاربردهای بسیاری داشته باشد. در زمینه پزشکی، استفاده از لیزر در درمان بیماری‌های پوستی از دهه‌های پیش آغاز شده و با توسعه دستگاه‌های جدید، جایگاه مهمی در درمان مختلف بیماری‌ها یافته است. لیزر انرژی نوری را جذب می‌کند که باعث گرم شدن و در نهایت تخریب برخی از مولکول‌های حساس در بافت می‌شود. از آنجا که لیزر تک‌رنگ است، تنها روی ساختارهای خاصی تأثیر می‌گذارد و افزایش حرارت در ساختارهای حساس مجاور کمتر است. این ویژگی‌ها به پزشکان امکان می‌دهد آسیب کمتری به بافت‌های اطراف ایجاد کنند و درمان‌های دقیق‌تری انجام دهند.

کاربرد لیزر در بیماری های پوستی و زیبایی

لیزر در عرصه‌های مختلف پزشکی و زیبایی به عنوان یک فناوری قدرتمند به کار می‌رود. این تکنولوژی تنها توانایی ایجاد نور متمرکز با انرژی بسیار بالا دارد که باعث ایجاد کاربردهای متعدد در زمینه پوست و زیبایی می‌شود.

1. درمان ضایعات عروقی پوست: لیزر برای درمان خال‌ها و آسیب‌های عروقی با رنگ قرمز یا تیره به کار می‌رود.
2. رفع ضایعات رنگی و رنگدانه‌ای: این تکنولوژی برای کمک به رفع خال‌های رنگی پوست و خالکوبی‌ها کاربرد دارد.
3. کاهش موهای زائد: لیزر به عنوان یک روش موثر برای کاهش موهای زائد و ناخواسته بدن استفاده می‌شود.
4. کاهش چین و چروک: لیزر به عنوان ابزاری موثر در کاهش چین و چروک، فرورفتگی‌ها و جاهای زخمی ناشی از برخی بیماری‌های پوستی نظیر آکنه مورد استفاده قرار می‌گیرد.
5. درمان بیماری‌های پوستی: لیزر در درمان بعضی بیماری‌های پوستی مانند زگیل، جاهای زخمی و خارش‌دار (کلوئید)، ترک‌های پوستی ناشی از حاملگی و چاقی (striae)، و همچنین ترمیم زخم‌ها استفاده می‌شود.
6. برش بافت: در برخی موارد لیزر به عنوان ابزاری برای برش بافت نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد، با این تفاوت که خونریزی کمتری ایجاد می‌کند نسبت به روش‌های جراحی سنتی.

از این روش‌ های متعدد لیزر در زمینه پزشکی و زیبایی برای بهبود و درمان مشکلات پوستی و زیبایی انسانها بهره گرفته می‌شود.

انواع دستگاه های لیزر و کاربرد آنها

الف) برای درمان مشکلات عروقی نظیر رگ‌های واریسی پوست (روی صورت، اندام‌ها و بدن)، لکه‌های قرمز عروقی و خال‌های عروقی (گرانولوم پیوژنیکوم)، می‌توان از لیزرهای Nd-YAG و Pulse Dye Laser (P.D.L) به عنوان گزینه‌های مناسب استفاده کرد، که P.D.L به عنوان گزینه‌ای بهتر شناخته می‌شود.

ب) برای درمان خال‌ها و لکه‌های تیره پوستی (نظیر ماه گرفتگی آبی یا قهوه‌ای) و همچنین خالکوبی‌ها (آبی، سیاه، گاهی قرمز)، از لیزرهای Q-Switch Ruby، Q-Switch Alexandrite و Q-Switch Nd-YAG می‌توان بهره برد.

ج) جهت کاهش موهای زائد و ناخواسته روی بدن، می‌توان از انواع لیزرهای Nd-YAG، Diode، Alexandrite، Ruby Laser و همچنین تکنولوژی Intense Pulse Light (I.P.L) که نور پرانرژی است (بدون انرژی لیزر) بهره گرفت. لطفاً توجه داشته باشید که تأثیر لیزر در کاهش موهای زائد دائمی نیست.

د) برای کاهش چین و چروک‌ها، فرورفتگی‌ها و جاهای زخم‌های ناشی از بیماری‌های پوستی نظیر آکنه، از لیزرهای CO2 و Erbium YAG استفاده می‌شود. لیزر CO2 به عنوان یک گزینه عمیق‌تر و مؤثرتر برای کاهش چین و چروک شناخته می‌شود، اما همراه با عوارضی نظیر جای زخم و لکه‌های تیره است. بنابراین، لیزر Erbium YAG مناسبتر به‌نظر می‌آید تا عوارض ناخواسته کاهش یابند. با این حال، توجه داشته باشید که نتایج این لیزرها 100٪ نمی‌باشند ولی در کاهش چین و چروک و جاهای زخم‌ها مؤثر هستند.

ه) انواع مختلف لیزر در درمان بیماری‌های مختلف پوستی نیز کاربرد دارند. با این حال، برای بیشتر این بیماری‌ها روش‌ها و درمان‌های دیگری نیز وجود دارد که ارزان‌تر و کم‌عوارض‌تر باشند. بنابراین، لیزر در مواردی که روش‌های دیگر نتیجه ندهند، به عنوان یک گزینه دوم مورد استفاده قرار می‌گیرد.

کاربرد لیزر در دندانپزشکی

استفاده از تکنولوژی لیزر در دندانپزشکی یک تحول عظیم را به این حوزه ارائه داده است. این فناوری بسیار متنوع و قابل تنظیم بوده و در طی سال‌های گذشته به وسیله دندانپزشکان جهت انجام روش‌های متعددی مورد استفاده قرار گرفته است.

فرصت‌های کاربردی لیزر در دندانپزشکی از تعمیر لثه‌ها و درمان عفونت‌های دهانی گرفته تا روش‌های جراحی دقیق مثل برش بافت‌های سخت دندان‌ها را دربرمی‌گیرد. این تکنولوژی به دندانپزشکان امکان مداخله دقیق و کمتر تراوش خون در رویه‌های پوستی را می‌دهد.

اولین ایده استفاده از لیزر در دندانپزشکی به آلبرت اینشتین در سال ۱۹۱۶ بازمی‌گردد و تا دهه ۱۹۶۰ منتظر ساخت لیزر مناسب برای این حوزه ماندیم. اولین لیزر در سال ۱۹۶۰ توسط تئودور مایمن ساخته شد و این فناوری در دندانپزشکی آغاز به عملکرد کرد.

از اوایل ظهور لیزر در دندانپزشکی، استفاده اصلی از آن برای برش بافت نرم بود و امکان برش بافت سخت مثل استخوان فک را نداشت. اما با گذشت زمان و پیشرفت فناوری، از سوی FDA (سازمان غذا و داروی آمریکا) در دهه ۱۹۸۰ تایید شد که لیزر می‌تواند برای جراحی بافت‌های سخت هم استفاده شود.

از اوایل دهه ۹۰ با ظهور لیزرهای جدید مثل لیزرهای خانواده “اربیوم”، مصرف لیزر در دندانپزشکی به عنوان ابزاری برای برش بافت‌های سخت و جراحی دندان‌ها رواج یافت. این پیشرفت‌ها به دندانپزشکان امکان می‌دهد که بسیاری از روش‌های پیچیده‌تر و دقیق‌تر را انجام دهند و این به تأثیرگذاری مثبت بر تجربه درمانی بیماران می‌آید.

جایگاه لیزر در دندانپزشکی

لیزر یک فناوری جدید در دندانپزشکی است که تا چند دهه پیش مورد استفاده گزارش نشده بود. این تکنولوژی در دندانپزشکی به سرعت رشد کرده و همچنان در حال توسعه است. معمولاً لیزر به عنوان یک ابزار برش معمولی در دندانپزشکی مورد استفاده قرار می‌گیرد، اما قابلیت‌های گسترده‌تری دارد. از تشخیص بیماری‌ها تا درمان‌های شبه دارویی و حتی عملکرد تخریبی در شرایط مختلف، از آن بهره‌بری می‌شود.

در کشورهای پیشرفته مانند ژاپن، آمریکا، برزیل، آلمان، بلژیک، فرانسه و روسیه، مراکز تحقیقاتی معتبری در زمینه لیزر در دندانپزشکی وجود دارد. انجمن‌ها و سازمان‌های بزرگی برای پشتیبانی از این فناوری در سراسر جهان تشکیل شده‌اند. در ایران نیز انجمن لیزر پزشکی ایران (IMLA) وجود دارد که به تحقیقات و آموزش‌های علمی در زمینه لیزر در دندانپزشکی می‌پردازد.

در کل، لیزر به عنوان یک فناوری پیشرفته و متعدد الاستفاده در دندانپزشکی و دیگر حوزه‌های پزشکی مورد استفاده قرار می‌گیرد و توسعه‌اش همچنان در حال ادامه دارد. این تکنولوژی به بهبود خدمات پزشکی و درمانی جهانی کمک می‌کند.

کاربرد لیزر در چشم پزشکی

در دنیا پیشرفتی به سرعت در حوزه کاربردهای لیزر در چشم‌ پزشکی رخ داده است. این تکنولوژی نوری از جنس لیزر، در بیماری‌های چشمی متنوعی مانند جدا شدن شبکیه یا خونریزی درون چشمی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

یکی از کاربردهای لیزر در چشم‌ پزشکی مرتبط با بیماری‌ های شبکیه است. هنگامی که نور لیزر از عدسی چشم و زجاجیه عبور می‌کند، روی سلول‌های خونی کانون می‌شود و از این به دلیل جذب زیاد انرژی نور لیزر، توانمندی ایجاد تاثیر گرمایی بر روی سلول‌های مورد نظر را داراست. این تاثیر می‌تواند به چسبیدن دوباره شبکیه یا به برش رگ‌های خونریزی دهنده منجر شود. این روش معمولاً با استفاده از تابش‌های کوتاه مدت (به طوری که درد نداشته باشد) انجام می‌شود.

همچنین، در مواردی مانند بیماری آب سیاه که فشار درون چشم افزایش می‌یابد و باعث افزایش حجم ماده زجاجیه می‌شود، از لیزر Nd:YAG بهره‌گیری می‌شود. این لیزر توانایی ایجاد سوراخ‌های کوچک در قطر 50 میکرون در میان دو اتاقک جلویی و پشتی چشم را داراست. این سوراخ‌ها به اندروز گرفتن ماده زجاجیه از چشم کمک می‌کنند. همچنین، لیزرهای خانواده اگزایمر در درمان نزدیک‌ بینی از طریق برش قرنیه با دقت بالا استفاده می‌شوند.

فهرست مطالب

مقدمه
کاشف واقعی لیزر کیست؟
اثرات لیزر روی بدن
آثار ضد التهابی لیزر
استفاده از لیزر در درمان بیماریها
کاربرد لیزر در بیماری های پوستی و زیبایی
انواع دستگاه های لیزر و کاربرد آنها
کاربرد لیزر در دندانپزشکی
جایگاه لیزر در دندانپزشکی
کاربرد لیزر در چشم پزشکی
موارد منع استفاده از لیزر در پزشکی
منابع و مآخذ